Verslag van het sterrencollege “Astrolabia: herkomst, werking en gebruik”
donderdag 24 oktober jl. Hendrik Hollander
Deze bewolkte donderdagavond begon met een korte lezing over de analemmatische zonnewijzer van de sterrenwacht. Vrijwilliger Frank gaf allereerst uitleg over de werking van deze zonnewijzer. Vervolgens vertelde hij hoe het plan om een analemmatische zonnewijzer te plaatsen tot stand is gekomen.
Voor het vak Onderzoek en Ontwerpen, technasium De Waerdenborch te Holten kregen drie leerlingen de opdracht van de sterrenwacht om een rapport te schrijven over het plaatsen van een annalemmatische zonnewijzer. Het eindrapport omvatte berekeningen over de juiste plaats voor deze zonnewijzer, het te gebruiken materiaal en de vormgeving ervan.
Met dit eindrapport uit 2015 nam de sterrenwacht het op zich, om het plan ook echt te realiseren. De zonnewijzer werd in het bijzijn van twee van de drie eindexamen leerlingen en andere genodigden door de vorige burgemeester Anneke Raven onthuld.
Tip: bezoek op een zonnige dag onze zonnewijzer en probeer de juiste tijd af te lezen met je eigen lichaam als schaduwwerper. De zonnewijzer bevindt zich op het voorterrein van het buitencentrum.
Hendrik Hollander begint zijn lezing met een korte inleiding in de geschiedenis van de astrolobia.
De basisprincipes van het astrolabium werden door de sterrenkundige Hipparchus (150 BC) uitgevonden. Verschillende culturen en grote astronomen zoals Ptolemaeus, hebben het ontwerp en de toepassing ervan verfijnd. Het gebruik bereikte zijn hoogtepunt in de middeleeuwen, met name in de Arabische wereld.
Aan de hand van een schematische afbeelding volgde uitleg over de opbouw van het astrolabium. Het instrument bestaat uit een schijf (de mater), een draaibare schijf (de rete) met daarop sterren en een schaalverdeling voor de breedtegraden.
Hoe gebruik je een astrolabium? Aan de hand van een aantal voorbeelden legde Hendrik uit dat door de juiste breedtegraad in te stellen en de rete te draaien, je de posities van verschillende sterren en planeten kunt aflezen.
Toen werd het tijd om de theorie in praktijk te brengen. Met verschillende opdrachten konden bezoekers zelf aan de slag met een astrolabium. Iedereen ging enthousiast aan het werk om dit tot een goed einde te brengen. Alhoewel dat niet iedereen lukte was de algemene conclusie dat het astrolabium een gemakkelijk in gebruik en zeer nauwkeurig instrument is
Als slot toonde Hendrik een door hemzelf gemaakt astrolabium en een homogene analemmatische zonnewijzer. Beiden prachtig uitgevoerd in messing.
Carla Scholte